Het is het eerste decennium van de 20e eeuw. Een tijd dat journalisten nog échte schrijvers zijn, getuige een bericht in De Telegraaf over de graanelevatoren die dan net in bedrijf zijn: “Uit de verte gezien doen zij denken aan voorwereldlijke monsters met gigantische sprieten en pooten.

Als reusachtige bloedzuigers hebben twee er van zich geworpen op een Grieksch schip en hun angels zijn diep in de ruimen gedrongen”. Een tijd ook dat havenarbeiders zich grote zorgen maken want de omschrijving ‘bloedzuigers’ is zeer toepasselijk. Tegen de elevator kunnen arbeiders niet op. Stadsgraanzuiger 19 is de laatste stoom-aangedreven drijvende elevator ter wereld en werd in 2022 en 2023 compleet gerestaureerd en is te bezoeken in onze museumhaven. 

Nog een citaat: “In het begin van de 20e eeuw maakt een lossende graanboot de indruk van een wriemelend mierennest.” En dat klopt. Ruim 120 man doet zeven dagen over het lossen van een graanschip van 6.000 ton. Twee elevatoren – bemand door veertien personen – doen dat in twee dagen. Met grote stofzuigers die zeeschepen razendsnel leegzuigen, de lading wegen en daarna storten in een ander schip. Sneller dan arbeiders ooit kunnen. In 1907 komen die in opstand en lijkt Rotterdam een maand lang een oorlogsgebied. Maar de vooruitgang houden ze niet tegen. Nog geen vijf jaar later wordt 90 procent van al het graan gelost per elevator. 

Stadsgraanzuiger 19 is de laatste drijvende door stoom aangedreven elevator ter wereld. De elevator is in 2022 en 2023 compleet gerestaureerd, onder meer met een bijdrage van de Vlaamse overheid. De machine verblijft een deel van het jaar in de Rotterdamse Leuvehaven, het andere deel in Vlaamse wateren.  

De graanelevator staat symbool voor de enorme schaalvergroting in overslag capaciteit in de haven. Binnen een periode van tien jaar wordt menselijke arbeid vervangen door machines. Een proces dat daarna nooit meer is gestopt en nog altijd doorgaat. Elevators zijn gebruikt tot in de jaren ‘80 van de 20e eeuw. 

 GRAANELEVATOR STADSZUIGER 19 

• Type: Stoomgraanelevator
• Bouwjaar: 1926/1927, in gebruik van 1927 tot 1978, daarna reserve tot 1984
• Scheepswerf: Chantier Naval John Cockerill, Hoboken (België)
• Aandrijving: Tweecylinder compound stoommachine (275 ipk) die twee luchtpompen aandrijft
• Afmetingen: Lengte: 30,25 m, breedte: 10,40 m, diepgang: 1,80 m, hoogte: 28,80 m
• Loscapaciteit: Maximaal 200 ton per uur